انواع کیست‌ تخمدان

کیست تخمدان چیست؟

قبل از اینکه بخواهیم در مورد کیست تخمدان و انواع آن صحبت کنیم، بهتر است که ابتدا با تخمدان ها که دو عضو حساس و بادومی شکل در دستگاه تناسلی زنان هستند آشنا شوید.

تخمدان ها در دو طرف رحم قرار می گیرند و در سنین باروری مسئول آزاد کردن تخمک بوده و همچنین هورمون های جنسی استروژن و پروژسترون را ترشح می کنند.

تخمدان ها نقش مهمی در تنظیم چرخه قاعدگی زنان و تولید مثل دارند، اما زمانی که کیست های پر از مایع در داخل تخمدان یا چسبیده به آنها ایجاد میشود عملکرد آنها مختل شده و تغییرات غیر طبیعی در بدن پدیدار می گردد.

کیست تخمدان کیسه‌ای پر از مایع یا ماده نیمه جامد است که در داخل یا روی تخمدان‌ها ایجاد می‌شود.

کیست‌های تخمدان یک مشکل شایع در زنان هستند و اغلب در دوران باروری ایجاد می‌شوند با این حال، می‌توانند در هر سنی رخ دهند.

انواع مختلفی از کیست‌های تخمدان وجود دارد و کمتر از ۱٪ از آن‌ها سرطانی هستند.

در بیشتر مواقع، زنان علائم کیست تخمدان را احساس نمی‌کنند و هیچ مشکلی را تجربه نمی‌کنند، زیرا اکثر کیست‌ها بی‌ضرر یا خوش‌خیم هستند و بدون درمان در عرض چند ماه از بین می‌روند.

گاهی اوقات کیست تخمدان پاره می‌شود و باعث درد و علائم جدی برای فرد می‌شود.

اگر به کیست تخمدان مشکوک هستید، حتماً برای تشخیص نوع دقیق آن به متخصص مراجعه کنید.

با سونوگرافی، اندازه و نوع دقیق کیست تخمدان قابل مشاهده و بررسی است. سپس، پزشک بر اساس شواهد سونوگرافی، نوع درمان کیست تخمدان را برای شما تعیین می کند.

زمانی که صحبت از خطرات و عوارض ناشی از کیست تخمدان می شود عموم افراد تصور می کنند که هر چه کیست ها بزرگ تر باشد خطرناک تر هستند.

برخی از انواع کیست های تخمدان با وجود اندازه کوچکی که دارند مشکلات بسیار جدی را ایجاد کرده در حالی که برخی از کیست های بزرگ بدون علائم و بی خطر هستند.

انواع کیست تخمدان

کیست های ایجاد شده در داخل یا اطراف تخمدان با یکدیگر متفاوت هستند و بزرگ ترین فرق آنها با یکدیگر سایز و نوع آنهاست.

اگر آگاهی و اطلاعات کافی در مورد انواع کیست تخمدان داشته باشید با کوچک ترین عوارض و حالات غیر طبیعی ناشی از این اختلال متوجه وضعیت غیر عادی تخمدان ها خواهید شد و به موقع به پزشک مراجعه می کنید.

کیست های عملکردی

شایع ترین نوع کیست تخمدان کیست های عملکردی هستند که در نتیجه تخمک گذاری و عملکرد تخمدان ها شکل می گیرند.

این کیست‌ها در نتیجه آزاد شدن تخمک از تخمدان ایجاد می‌شوند. کیست‌های عملکردی، همانطور که از نامشان پیداست، نشان دهنده عملکرد تخمدان‌ها هستند.

این کیست‌ها معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارند و در بیشتر موارد در سیکل هلی قاعدگی بعدی کوچک می‌شوند.

کیست فولیکولار و لوتئال دو نوع دیگر کیست عملکردی هستند، این مدل کیست ها معمولاً ضرر یا دردی ندارد و بدون درمان با گذشت زمان کوچک تر می شوند.

کیست فولیکولار

در طول سیکل قاعدگی یک فولیکول که حاوی تخمک است در یکی از تخمدان ها رشد می کند، در اواسط سیکل قاعدگی فولیکول باز میشود و تخمک گذاری اتفاق می افتد.

اگر به هر دلیلی در این چرخه اختلال ایجاد شود و تخمک گذاری انجام نپذیرد یا فولیکول پاره نشود اصطلاحاً به آن کیست فولیکولی یا فولیکولار می گویند.

کیست فولیکولار در طی چند ماه خود به خود از بین می رود اما در مواردی دیده میشود که این کیست در جای خود باقی مانده و شرایط رحم را ناپایدار می کند.

زمانی که چند فولیکول با یکدیگر رشد می کنند و تخمک گذاری صورت نمی پذیرد، در روند این عارضه و طی شدن چندین ماه منجر به ایجاد تخمدان پلی کیستیک می شود.

در حقیقت این توده ها کیست نیستند و فولیکول های رشد نیافته تخمدان هستند که با ترشح هورمون ها عوارض تخمدان پلی‌ کیستیک را ایجاد می کنند.

کیست لوتئال

زمانی که تخمک از فولیکول آزاد می شود به بقایای آن اصطلاحا کورپوس لوتئوم می گویند که شروع به ترشح هورمون های خاصی می کند.

زمانی که این بقایا بسته می شود و مایعی درون آنها تجمع پیدا می کند و تبدیل به کیست تخمدان می شود، به این نوع کیست جسم زرد هم می گویند که گاهاً با گذشت زمان خود به خود از بین خواهد رفت.

کیست های غیرعملکردی

همه کیست‌های تخمدان در پاسخ به دوره‌های قاعدگی تشکیل نمی‌شوند.

همه کیست‌های تخمدان نشانه بیماری خاصی نیستند، با این حال برخی از این کیست‌ها نیاز به بررسی بیشتر دارند.

در برخی موارد، وجود برخی کیست‌ها ممکن است برای بدن خطرناک باشد.

کیست درموئید

کیست‌های درموئید تخمدان یا تراتوم‌ها منشأ جنینی دارد و در حقیقت ناشی از باقیماندن یک سلول جنینی است که در داخل آن مواد جامد از قبیل مو، غضروف، چربی یا حتی دندان وجود دارد و حاوی سلول‌های تشکیل دهنده پوست و مو هستند.

این کیست‌ها معمولاً هنگام تولد از اجزای مختلفی از جمله استخوان، دندان‌ها و مو تشکیل می‌شوند.

کیست‌های درموئید روی گردن و سر هم تشکیل می‌شوند، اما می‌توانند روی تخمدان‌ها نیز تشکیل شوند.

احتمال ایجاد کیست درموئید در سطح تخمدان ها بسیار نادر است.

کیست درموئید از آن دسته آسیب های مربوط به تخمدان است که نیاز به درمان های تخصصی مثل جراحی دارد.

این نوع کیست منشأ جنینی دارد و در حقیقت ناشی از باقیماندن یک سلول جنینی است که در داخل آن مواد جامد از قبیل مو، غضروف، چربی یا حتی دندان وجود دارد.

کیست درموئید از آن دسته آسیب های مربوط به تخمدان است که نیاز به درمان های تخصصی مثل جراحی دارد.

انواع روش های درمانی دیگر و مصرف دارو بر بهبود و رفع آن چندان موثر نیست.

کیست شکلاتی یا اندومتریوز

بافت داخلی رحم آندومتر نام دارد، زمانی که این بافت در جایی غیر از رحم شروع به رشد می کند و به تغییرات هورمونی پاسخ می دهد اصطلاحاً فرد به آندومتریوز یا کیست شکلاتی مبتلا شده است.

کسانی که به کیست اندومتریوز مبتلا هستند در هر چرخه قاعدگی متوجه ریزش و خونریزی بیش از حد نرمال می شوند.

زمانی که بافت آندومتر به داخل تخمدان نفوذ می کند، در این محدوده به صورت کیست های شکلاتی شروع به رشد کرده و نیاز است که برای بهبود و برطرف کردن کیست تخمدان آندومتریوز فرد تحت جراحی قرار بگیرد.

کیست آندومکسیوما یا غیر فیزیولوژی

کیست آندومکسیوما ریشه فیزیولوژی ندارد و در هر دوره قاعدگی این کیست در بخش مخاط رحم وجود دارد.

معمولاً کیست های غیر فیزیولوژی هیچ راه خروجی از تخمدان ندارند و به دلیل تجمع خون در کیست با هر سیکل قاعدگی بزرگ تر شده و رفع نمی شوند.

برای درمان و بهبود این نوع کیست ها اغلب دار درمانی موفقیت آمیز نیست و نیاز به درمان های تخصصی تر از جمله جراحی دارد.

کیست هموراژیک تخمدان

در واقع کیست هموراژیک تخمدانی زمانی ایجاد میشود که کیست های تخمدان به هر دلیلی خونریزی کنند.

این کیست معمولاً درد بسیار زیادی ایجاد می کند و برای بانوانی اتفاق می افتد که هنوز وارد دوره یائسگی نشده اند.

کیست سیست آدنوما

آدنوم‌های تخمدان یا سیستادنوماها، کیست‌هایی هستند که معمولاً روی سطح تخمدان‌ها تشکیل می‌شوند.

این نوع کیست غیر سرطانی است و معمولاً در خارج از تخمدان و بخش خارجی آن ایجاد می شود.

این کیست‌ها با مایعی رقیق، آبکی یا غلیظ و مخاط مانند پر شده‌اند.

نکته قابل توجه در مورد کیست سیست آدنوما این است که ممکن است این تومورهای غیر سرطانی در امتداد فوق کلیه، تخمدان، پاراتیروئید یا هیپوفیز نیز رشد کنند.

اگر آدنوما کوچک باشد، پزشک می تواند با درمان های دارویی اقدام به رفع آن کند اما در موارد شدیدتر برای برداشتن آدنوم نیاز است جراحی انجام شود.

کیست های بدخیم تخمدان

تمامی مواردی که تحت عنوان انواع کیست های تخمدانی توضیح داده شد، همگی از نوع خوش خیم و قابل درمان بودند.

کیست های بدخیم سرطانی هستند و نیاز است که برای تشخیص سریع تر آنها و درمان صحیح اقدامات تخصصی‌تری انجام پذیرد.

نکته قابل توجه در مورد این نوع کیست تخمدان این است که متاسفانه علائم کیست تخمدان بدخیم خیلی دیر مشخص می شود.

ممکن است بیماران در زمان شروع درمان کیست تخمدان بدخیم با یک عارضه گسترده مواجه شود و حتی ممکن است به بافت های اطراف نیز متاستاز کرده باشد.

متاسفانه برای درمان کیست تخمدان بدخیم راه حل درمانی قطعی وجود ندارد و البته هیچ راهی برای پیشگیری از ابتلا به آن نیز در اختیار بانوان قرار نخواهد گرفت.

سرطان تخمدان

کیست‌های سرطان تخمدان نوعی سرطان هستند که از تخمدان‌ها شروع می‌شوند.

این کیست‌ها توده‌های جامدی از سلول‌های سرطانی هستند. کیست‌های سرطان تخمدان باعث تشکیل و رشد سلول‌های غیرطبیعی می‌شوند که توانایی تکثیر و تهاجم به سایر قسمت‌های بدن را دارند.

مراقب باشید، کیست‌های سرطان تخمدان حاوی علائم کیست‌های خطرناک تخمدان هستند، بنابراین یکی از این موارد محسوب می‌شوند.

علل کیست تخمدان

یکی از مهمترین سوالات در مورد کیست تخمدان، نحوه تشکیل آنهاست.

از آنجایی که پیشگیری بهتر از درمان است، پاسخ به این سوال که چه چیزی باعث کیست تخمدان می‌شود، بسیار مهم است.

علل کیست تخمدان شامل ژنتیک، تغییرات هورمونی و اندومتریوز می باشد، همچنین تشکیل کیست جسم زرد در اوایل بارداری طبیعی و ضروری است.

این کیست با تولید هورمون پروژسترون از سقط جنین جلوگیری می‌کند، با دانستن این علل، می‌توانید تا حد امکان از تشکیل آنها در تخمدان‌ها جلوگیری کنید.

ژنتیک

افرادی که سابقه کیست تخمدان دارند، ممکن است فرزندانشان نیز به کیست تخمدان مبتلا شوند.

کیست تخمدان می‌تواند ارثی و ژنتیکی باشد و بدون هیچ دلیل خاص دیگری تشکیل شود.

بارداری

کیست جسم زرد به طور طبیعی در تخمدان همه زنان در اوایل بارداری تشکیل می‌شود.

این کیست هورمون پروژسترون تولید می‌کند که تا هفته دوازدهم بارداری ضروری می باشد و می تواند از سقط جنین جلوگیری ‌کند.

اگر کیست جسم زرد از بدن دفع شود، باعث سقط جنین خواهد شد، بنابراین این کیست برای بارداری مفید می باشد.

علل هورمونی

تغییرات هورمونی ممکن است باعث کیست تخمدان شود.

به عنوان مثال، اگر تخمک‌گذاری رخ ندهد و تخمک آزاد نشود، فولیکول رشد یافته می‌تواند به کیست فولیکولی یا لوتئال تبدیل شود.

لازم به ذکر است که خود این کیست‌ها نیز می‌توانند باعث تغییرات هورمونی شوند.

اندومتریوز

اندومتریوز باعث ایجاد کیست، به ویژه کیست‌های شکلاتی می‌شود، در کیست شکلاتی، سلول های لایه داخلی رحم در مکانی غیر از رحم رشد می‌کند و به تغییرات هورمونی پاسخ می‌دهد.

به عبارت دیگر، این بافت هر بار که پریود اتفاق می‌افتد، خونریزی و ریزش می‌کند.

بافت اندومتر به تخمدان می تواند حمله می‌کند و باعث بروز کیست شکلاتی ‌شود.

کدام زنان بیشتر مستعد ابتلا به کیست تخمدان هستند؟

کیست تخمدان می‌تواند در هر سنی در زنان رخ دهد، بنابراین نمی‌توانیم بگوییم که این بیماری محدوده سنی خاصی دارد.

با این حال، آمارهای منتشر شده در این زمینه نشان می‌دهد که بیشتر افرادی که به کیست تخمدان مبتلا می‌شوند، بین ۱۵ تا ۴۹ سال سن دارند.

کیست تخمدان در دختران جوان بیشتر خوش‌خیم هستند و بنابراین درمان آنها آسان‌تر است.

با این حال، پس از یائسگی، ابتلا به این بیماری می‌تواند خطرات بیشتری را به همراه داشته باشد.

علائم کیست تخمدان

کیست‌های تخمدان ممکن است کوچک و بزرگ، بدون علامت یا بسیار پر سر و صدا باشند.

ممکن است به دلیل اندازه یا تغییراتی که در آنها رخ می‌دهد، برخی از علائم کیست تخمدان زیر را تجربه کنید:

قاعدگی‌های نامنظم

یکی از علائم غیرمعمول کیست تخمدان، تغییرات در چرخه قاعدگی و قاعدگی‌های نامنظم است.

درد شکم، لگن

این درد می‌تواند به صورت مبهم در ناحیه لگن یا حتی شدیدتر و تیر کشنده احساس شود. درد شدید و تیر کشنده هنگام ترکیدن یا پیچ خوردن کیست رخ می‌دهد.

در این حالت، فرد درد ناگهانی و شدید تیر کشنده‌ای را تجربه می‌کند که ممکن است با حالت تهوع، استفراغ و فشار خون پایین همراه باشد.

تورم و نفخ شکم

کیست‌های بزرگ می‌توانند به دلیل فشار بر سایر اندام‌ها درد زیادی ایجاد کنند و همچنین باعث بزرگ شدن شکم شوند. این احساس فشار به صورت نفخ و تورم شکم خود را نشان می‌دهد.

تکرر ادرار

اثر فشاری کیست تخمدان بر روده یا مثانه میتواند باعث تکرر ادرار یا یبوست شود.

گاهی اوقات فرد در تخلیه کامل مثانه یا روده مشکل دارد، بنابراین یکی دیگر از علائم کیست تخمدان، مشکل در اجابت مزاج است.

اثر فشاری بر روی حالب یا لوله های ادرای میتواند منجر به تورم کلیه ها یا هیدرونفروز شود.

رشد بیش از حد مو در صورت

یکی از عوارض تخمدان پلی کیستیک، رشد موهای زائد در صورت است که ناشی از تغییرات هورمونی است.

آکنه

در سندرم تخمدان پلی کیستیک یا PCO، به دلیل افزایش هورمون‌های مردانه و چربی پوست، فرد دچار جوش‌های چرکی زیادی روی گونه‌ها و زیر گلو می‌شود.

درد در ناحیه کمر

یکی دیگر از علائم کیست تخمدان، درد در ناحیه کمر است. اگر کیست تخمدان بزرگ باشد، می‌تواند به اعصاب کمر شما فشار وارد کند و باعث درد در آن ناحیه شود.

رابطه جنسی دردناک

اگر در گذشته هرگز رابطه جنسی دردناکی نداشته‌اید و اکنون این مشکل را تجربه می‌کنید، ممکن است کیست تخمدان داشته باشید.

اختلالات هورمونی

از جمله علائم کیست‌های خطرناک تخمدان، تغییرات در تولید هورمون‌ها در بدن است که باعث تشکیل کیست‌های تخمدان می‌شود.

اختلالات تخمدان

اختلال در روند تولید و رشد تخمک را می‌توان از علائم کیست‌های خطرناک تخمدان در زنان دانست.

عوامل ژنتیکی

اختلالات ژنتیکی در زنان یکی از مهمترین علائم کیست‌های خطرناک تخمدان در آنها محسوب می‌شود.

روش تشخیص انواع کیست تخمدان

حال که با انواع کیست تخمدان آشنا شده اید، احتمالاً به دنبال راه های تشخیص یا علائم این عارضه هستید.

معمولاً کیست تخمدان در مراحل اولیه نشانه و علامت خاصی ندارد اما به مرور زمان ممکن است شرایط غیرطبیعی را تجربه کنید و مهم است که برای بررسی دقیق تر به پزشک مراجعه نمایید.

متخصصان برای تشخیص نوع کیست تخمدان و بررسی ابعاد، اندازه و نوع بافت آنها علاوه بر معاینات فیزیکی لگن، چکاپ رحم و تخمدان را نیز انجام می دهند.

انجام آزمایشات مختلف، تست ها و حتی تصویربرداری از تخمدان باعث می شود تا پزشک اطلاعاتی را که باید کسب کرده و برای درمان هر کدام از انواع تخمدان بهترین تکنیک را انجام می دهند.

گاهاً نیازی به درمان های پیچیده برای رفع کیست تخمدان نخواهید داشت و در موارد زیادی این عارضه اگر خوش خیم و کم خطر باشد به مرور برطرف خواهد شد.

کیست تخمدان توسط پزشک به عنوان یک توده غیرطبیعی و بزرگ با معاینه و بررسی دقیق تشخیص داده می شود.

از سونوگرافی، ام آر آی و سایر آزمایش‌ها برای بررسی‌های دقیق‌تر و تعیین درمان کیست تخمدان استفاده می‌شود. روش‌های تشخیص کیست تخمدان به شرح زیر است:

سونوگرافی

در سونوگرافی از امواج اولتراسوند برای تصویربرداری از اندام‌های داخلی و تشخیص کیست تخمدان استفاده می‌شود.

جهت تشخیص دقیق تر و بهتر کیست بهتر است که از سونوگرافی واژینال و در خانم های باکره سونوگرافی رکتال استفاده شود.

سی تی اسکن

در سی تی اسکن در تشخیص کیست تخمدان کاربرد کمتری دارد.

ام آر آی

این روش بیشتر برای تشخیص کیست‌هایی که مشکوک به بدخیمی می باشند کاربرد دارد.

همانطور که اشاره کردیم، شناخت و آگاهی از علائم کیست تخمدان در تشخیص آنها بسیار مفید است.

یکی از علائم اولیه کیست تخمدان، قاعدگی‌های نامنظم است. بنابراین، اگر به کیست مشکوک هستید، حتماً چرخه قاعدگی، تاریخ شروع و پایان قاعدگی خود را بررسی کنید.

درمان کیست تخمدان

درمان کیست‌های تخمدان بسته به نوع و اندازه آنها متفاوت است و به نظر پزشک و متخصص بستگی دارد؛ اما به طور کلی درمان کیست تخمدان با استفاده از دارو یا جراحی انجام می‌شود:

درمان دارویی

بهترین دارو برای درمان کیست تخمدان، قرص‌های ضدبارداری و هورمون‌ها است.

این قرص‌ها سطح هورمون‌ها را تنظیم کرده و از رشد و تشکیل کیست‌های جدید جلوگیری می‌کنند.

لاپاراسکوپی

در روش لاپاراسکوپی، برش‌های کوچکی روی شکم ایجاد می‌شود و کیست از طریق این برش‌های کوچک با استفاده از لاپاراسکوپ برداشته می‌شود.

لاپاراتومی

در صورتی که کیست مشکوک به بدخیمی باشد، از این روش برای برداشتن آن استفاده می‌شود.

در لاپاراتومی، برش بزرگتری روی شکم ایجاد می‌شود. لازم به ذکر است که لاپاراسکوپی و لاپاراتومی دو نوع روش جراحی برای درمان کیست تخمدان هستند.

با این حال، بهترین درمان بر اساس تشخیص پزشک، اندازه کیست تخمدان و وضعیت بدن شما انتخاب می‌شود.